Συμβουλευτικές ερωτήσεις



Ενας οδηγός ερωτήσεων για το νέο ψυχολόγο, σύμβουλο ή προπονητή ζωής 
Δρ Ευστράτιος Παπάνης (για ατομικές συνεδρίες κλείστε ραντεβού εδώ: https://www.polyhoros.net/p/blog-page.html )

Ανάδυση,  πορεία και οργάνωση της συμβουλευτικής σχέσης 
Από το βιβλίο των “Ευστρατίου Παπάνη, Ειρήνης Καραμπάση και Αικατερίνης Μπαλάσα
«Εισαγωγή στην Προπονητική» (Coaching), Εκδόσεις Σιδέρη, 2022
Κατεβάστε το δωρεάν

Βασικές παραδοχές

  1. Η συμβουλευτική σχέση δομείται με την αλληλεπίδραση, αναπτύσσεται μέσω της επικοινωνίας και συστηματοποιείται βάσει των μεθόδων της διαλεκτικής. 
  2. Πρόκειται για κοινή αναζήτηση της αλήθειας, για ανάδυση ερμηνειών, για εξέταση νοημάτων και έλεγχο πεποιθήσεων, στάσεων ή θεωριών, για αναπροσαρμογή τρόπων σκέψης, για εξεύρεση εναλλακτικών και αναδιαμόρφωση αξιών και ιεραρχήσεων. 
  3. Είναι σχέση ισότιμη μεταξύ όλων των εμπλεκομένων, διέπεται από αρχές δεοντολογίας, και έχει ως κίνητρο, μέσο, επίκεντρο και σκοπό πάντοτε τον άνθρωπο. 
  4. Μπορεί να ακολουθεί συγκεκριμένες διαδικασίες, ανάλογα με τη θεωρητική προσέγγιση ή να προκρίνει το συνδυασμό σχολών σκέψης και τη διεπιστημονικότητα. Ενδεχομένως, να πορεύεται πιο ελεύθερα και εύκαμπτα, δίχως όμως να αποκλίνει από τη μεθοδικότητα και από τις στρατηγικές, που οδηγούν στην ευόδωση των σκοπών και των στόχων. 
  5. Οι αλήθειες, που θα προκύψουν, δεν είναι στατικά θέσφατα ούτε έχουν μόνιμο και άκαμπτο χαρακτήρα. Αντίθετα, μεταβάλλονται με το χρόνο, το αναπτυξιακό στάδιο, τις ανάγκες του συμβουλευομένου. Η συμβουλευτική είναι εδραίωση τεχνικών προσαρμογής και παγίωση της ευελιξίας. Συμβουλευτική είναι σε τελική ανάλυση η επιθυμία και η διαχείριση της αλλαγής. 

Ερωτήσεις που βοηθούν στον προβληματισμό και στην αναζήτηση 

Οι ερωτήσεις του συμβούλου πρέπει να αποτελούν τροφή για σκέψη, αφορμή για κριτική ανάλυση έναυσμα για προβληματισμό, για αναστοχασμό και για περισυλλογή.
Είναι οι κλίμακες, που οδηγούν στην αυτογνωσία, που αποκαλύπτουν αυτοπροσδιορισμούς και διαφωτίζουν τη σκέψη και θα συναισθήματα. Προκαλούν τον πελάτη, σαν τον οίστρο του Σωκράτη,  έχουν ως εφαλτήριο το ειδικό, για να καταλήξουν στο ευρύ, εξάπτουν την περιέργεια, αμφισβητούν τα δεδομένα, τα θέσφατα, τα στερεότυπα και τις εγκαθιδρυμένες στάσεις, διερευνούν διεξόδους, εστιάζουν και κινητοποιούν, παράγουν νέα ερωτήματα, οδηγούν σε δημιουργική αναστάτωση και ξεβόλεμα, αλλά παράλληλα ενισχύουν την εξερεύνηση. 
Αν και οι παραπάνω ιδιότητες των ερωτήσεων μπορεί να αποθαρρύνουν τους αμύητους, εντούτοις βασίζονται στον ρέοντα, αβίαστο θετικό και ειλικρινή διάλογο και όχι σε κάποια περίπλοκη τεχνική ή λεπτή γνώση. Σκοπός τους είναι να αναδυθούν οι αλήθειες με τρόπο φυσικό, μέσα από τις απορίες, τις σιωπές, τον κατάλληλο τόνο  φωνής, τους μη λεκτικούς κώδικες και την εμβάθυνση. Οι ερωτήσεις έχουν επίκεντρο την κοσμοθεωρία και τις απόψεις του πελάτη, είναι προσαρμοσμένες στη δική του πραγματικότητα και επομένως γενικεύσεις, κηρύγματα, συμπεράσματα, μαντέματα σκέψης, αρνητισμοί, ερωτήσεις που περιλαμβάνουν το επικριτικό γιατί, άμυνες, εντυπωσιασμοί και πομφολυγισμοί δεν έχουν θέση. 
Ο σύμβουλος θα επιστρατεύει όλες τις μεθοδολογικές του στρατηγικές, θα χρησιμοποιήσει επαναλήψεις, περιλήψεις, αναπλαισιώσεις, αντανακλάσεις συναισθήματος, επεξηγήσεις, διερευνήσεις και επαναδιατυπώσεις, χωρίς να ξεχνά ότι ο πιο ειδικός για να αποκρυπτογραφήσει τον εαυτό του είναι ο ίδιος ο πελάτης. 
Οι Vogt et al (2003) θεωρούν ότι ο σύμβουλος πρέπει να αναρωτιέται κάθε φορά τα ακόλουθα: 
Ρεαλισμός: Ανταποκρίνεται η ερώτηση στις πραγματικές συνθήκες; 
Αυθεντικότητα: Είναι η ερώτηση πηγαία και φωτίζει κάποια αθέατη πλευρά; 
Λειτουργικότητα: Τι εξυπηρετεί η ερώτηση και μέσα σε ποιο πλαίσιο γίνεται αποτελεσματική 
Πολλαπλασιαστική ισχύς: Τι σκέψεις και συναισθήματα κινητοποιεί η ερώτηση και ποιους νέους προβληματισμούς μπορεί να επιφέρει; 
Σύνδεση: Πώς συνδέεται η ερώτηση με τις προηγούμενες και τις επόμενες ερωτήσεις και πώς εξυπηρετεί την ευρύτερη στρατηγική. 
Θεωρητικό υπόβαθρο: Πάνω σε ποιες αντιλήψεις, παραδοχές, θεωρίες και προσεγγίσεις βασίζεται η ερώτηση και από πού αντλεί την εγκυρότητα της. 
Δημιουργικότητα ή καθήλωση:  Αποτελεί η ερώτηση αφορμή για διερεύνηση νέων δυνατοτήτων, ερεθίζει τη φαντασία,  ενισχύει την καινοτομία και την εμπλοκή του πελάτη σε νέες ερμηνείες ή τον καθηλώνει στο παρελθόν, αναπαράγοντας το με απότομο και αρνητικό τρόπο. 
Στα παραπάνω πρέπει να προστεθούν τα εξής: 
-Πώς η ερώτηση αντανακλά το κοινωνικό σύστημα αξιών, την κουλτούρα του πελάτη και το πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ενεργεί; 
-Υπάρχουν διαπολιτισμικά στοιχεία και ιδιαιτερότητες, που πρέπει να ληφθούν υπόψη; 
-Με ποιους τρόπους τον συνδέει με τα κοινωνικά του δίκτυα και το κοινωνικό κεφάλαιο του τόπου, στον οποίο δραστηριοποιείται. 
- Βασίζεται η ερώτηση στη διεπιστημονικότητα, αντλεί στοιχεία από διαφορετικά γνωστικά πεδία και αντιπροσωπεύει τις ποικίλες θεωρήσεις της πραγματικότητας; 
-Περιλαμβάνει η ερώτηση στοιχεία του ψηφιακού μετασχηματισμού και ταυτότητας, που έχουν κατακλύσει την καθημερινότητα; 
Πολλά συμβουλευτικά μοντέλα και σχολές coaching θεωρούν πως δεν πρέπει να ενθαρρύνεται οποιαδήποτε αναφορά στο παρελθόν και κατά συνέπεια η εξέταση των γεγονότων που έχουν διαδραματίσει σοβαρό ρόλο Φυσικά κάτι τέτοιο είναι εντελώς 


Περιγραφή παρούσας κατάστασης
  • Γιατί αποφασίσατε τη δεδομένη χρονική στιγμή να ξεκινήσετε αυτό το ταξίδι αυτογνωσίας 
  • Πώς φαντάζεστε τον εαυτό σας μετά το πέρας των συνεδριών 
  • Αν σας δινόταν η δυνατότητα να αλλάξετε άμεσα και χωρίς τίμημα ένα στοιχείο της καθημερινότητας σας ποιο θα ήταν αυτό; Καταγράψτε τις επιτυχημένες και μη επιτυχημένες προσπάθειες για αλλαγή. Ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στην επιτέλεση της μεταβολής ή στην αναβολή της. Πού αποδίδετε την επιτυχία ή την αποτυχία; Τι διδαχθήκατε από τη μία και την άλλη εκδοχή; 
  • Απαριθμήστε τα θετικά και τα αρνητικά των καταστάσεων, που βιώνετε τώρα. Ποια τα δυνατά σας σημεία στην αντιμετώπιση τους και πού θεωρείτε πως χρειάζεστε ενδυνάμωση. Πώς αξιολογείτε τη σοβαρότητα και τον επείγοντα ή όχι χαρακτήρα τους; 
  • Πώς θα περιγράφατε τις σχέσεις σας με τους σημαντικούς άλλους. Ποιες χρήζουν επαναπροσδιορισμού και τροποποίησης. 
  • Ποιο είναι το πρώτο βήμα που μπορείτε χωρίς κόστος να κάνετε, για να προκαλέσετε αλλαγή; 
  • Για ποια θέματα αν σας ρωτούσαν στις πρώτες συμβουλευτικές συνεδρίες θα αισθανόμασταν άβολα να εκμυστηρευθείτε; 
  • Πόσοι από τους στόχους που θέτετε έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Μπορούν να μετρηθούν, να περιγράφουν ως διακριτές, ρεαλιστικές συμπεριφορές, να μην είναι γενικοί και αόριστοι, να είναι εφικτοί και να επιτυγχάνονται στο σωστό χρόνο. Περιγράψτε ξανά τους στόχους σας υπό το πρίσμα αυτών των χαρακτηριστικών. Ποιοι είναι άμεσοι και ποιοι θα επιτευχθούν σε μέσο χρόνο ή μακροπρόθεσμα. 
  • Πώς θα αλλάξει η καθημερινότητα σας αν επιτύχετε τις επιδιώξεις σας. Πώς θα αντιδράσει το άμεσο και έμμεσο περιβάλλον σας. Πώς θα επηρεαστούν οι σχέσεις σας. 
  • Διαχωρίστε τα γνωστικά και τα συναισθηματικά στοιχεία των απόψεων σας. Σε τι συμπεριφορές σας οδηγεί η κάθε μια από τις δύο προσεγγίσεις; Με ποιες σκέψεις σας προσωποποιείτε το πρόβλημα , ποια δεδομένα αντίκεινται στη λογική, ποια τα θετικά και ποια τα αρνητικά δεδομένα της κατάστασης, ποιες οι πραγματικές σας ευθύνες και ρόλοι, τι αισθάνεστε γι αυτά και ποια τα υποστηρικτικά σας δίκτυα; 
  • Ποιες απόψεις σας για τα ζητήματα που σας απασχολούν είναι άκαμπτες, στερεοτυπικές, αποτελούν υπεργενικεύσεις  ή είναι διπολικές (όλα ή τίποτα, άσπρο ή μαύρο). Ποια από όσα θεωρείτε δεδομένα δεν είναι παρά αυθαίρετα ή βιαστικά συμπεράσματα, που δεν υποστηρίζονται επαρκώς από την πραγματικότητα; 
  • Αναλύστε τους μηχανισμούς άμυνας, που αποκρύπτουν τα αυθεντικά σας συναισθήματα και περιγράψτε τους αγχογόνους παράγοντες, που τους προκαλούν. 
  • Καθώς αναλογίζεστε περί των λεκτικών σχημάτων, με τα οποία περιγράφετε τα ζητήματα, που σας απασχολούν, εντοπίστε τις ετικέτες και τους χαρακτηρισμούς, που χρησιμοποιείτε και οι οποίοι συσκοτίζουν την ενάργεια της συλλογιστικής σας. 
  • Καθώς μελετάτε τις επαλληλίες της πυραμίδας του Maslow βρείτε ποια από τα επιτεύγματα έχετε επιτύχει, με τι κόστος και ποιες προοπτικές. Πού διακρίνετε καθηλώσεις και σε ποια σημεία υπερτερείτε, συγκρινόμενοι και με τους συνομηλίκους σας αλλά και με τα όσα είχατε υποσχεθεί στον εαυτό σας πριν χρόνια.
  • Αφού εξοικειωθείτε με τις έννοιες ζώνη άνεσης (ασφάλεια, αίσθηση ελέγχου), ζώνη ανασφάλειας και φόβου (έλλειψη αυτοπεποίθησης, δικαιολογίες για να παραμείνετε αδρανείς και αναποφάσιστοι, ευάλωτοι στις απόψεις των άλλων και στον κοινωνικό έλεγχο), ζώνη μάθησης (απόκτηση νέων δεξιοτήτων και εμπειριών, αντιμετώπιση προκλήσεων), ζώνη ανάπτυξης (νοηματοδότηση της ζωής, στοχοθεσία, εξέλιξη), περιγράψτε πού εντάσσονται οι πράξεις σας και πώς θα φτάσετε στο επόμενο στάδιο.

Προοπτικές
-Προσπαθήστε να περιγράψετε το ζήτημα που σας απασχολεί από την πλευρά όλων εκείνων, που τους αφορά. Ποια φαντάζεστε είναι τα κίνητρα της συμπεριφοράς τους; 
  • Επιμερίστε το πρόβλημα στα απλούστερα συνθετικά του. Βρείτε τις μεταξύ τους σχέσεις και διατυπώστε πιθανές λύσεις για το καθένα από αυτά, αλλά όχι για την ολότητα του θέματος. 
  • Ανακαλύψτε τι ενισχύει τις επιθυμητές και τι τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές και ποια γεγονότα προηγούνται και έπονται από την εκδήλωση τους 
  • Οριοθετείστε το πρόβλημα μέσα στη γενικότερη φιλοσοφία της ζωής σας και βρείτε πώς συνδέεται με τα υπόλοιπα κεφάλαια του βίου σας. 
  • Υπάρχουν άλλες καταστάσεις, φαινομενικά διαφορετικές, στις οποίες όμως το υπόβαθρο, ο τρόπος σκέψης, τα κίνητρα, οι αντιδράσεις σας είναι ίδιες ή παρόμοιες;
  • Διαμορφώστε πιθανά σενάρια με διαβαθμίσεις συμπεριφορών και συναισθημάτων και αναλογιστείτε τα κέρδη και τις ζημίες από το καθένα. 
  • Ποιες αλλαγές και δράσεις συνδέονται με το καθένα από αυτά; Ποια τα στάδια υλοποίησης τους, σε ποιους πόρους πρέπει να έχετε πρόσβαση και ποιοι θα σταθούν αρωγοί ή ενάντιοι σας; 
  • Ποια η σχέση της προβληματικής κατάστασης με τις ευρύτερες αξίες, στάσεις και την κουλτούρα σας;
  • Ποιες δυνάμεις μπορούν να υποστηρίξουν την αλλαγή και που τα δίκτυα, που θα σταθούν ως αρωγοί; 
  • Ποιοι άνθρωποι και γεγονότα ή ποιες παράμετροι σας  εμποδίζουν από το να είστε ο πραγματικός εαυτός σας; Πότε δεν σας επιτρέπεται να είστε πρωτότυπος και αυθεντικός; 
  • Επηρεάζει η συμπεριφορά σας αρνητικά τη σχέση με τα συγγενικά πρόσωπα και τους φίλους; 
  • Πώς το πρόβλημα διαστρεβλώνει τους γνωστικούς χάρτες και τα συναισθήματα, όσον αφορά τις συντροφικές σας σχέσεις; 
  • Ποια είναι τα όρια, που αν παραβιαστούν ή αν παραβιάσετε, θα προκληθεί σύγκρουση; 
  • Ποια θέματα θεωρείτε ότι εκκρεμούν στη ζωή σας, τα οποία επηρεάζουν τις σχέσεις σας με τους άλλους;
  • Ποιους ανθρώπους θεωρείτε τόσο σημαντικούς, που μπορούν να επηρεάσουν ή να αναστείλουν μια απόφαση σας; Είναι έμπνευση για σας ή εμπόδια στην ολοκλήρωση σας; 

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

13 Ψυχολογικοί και κοινωνιολογικοί παράγοντες που επηρεάζουν τα αποτελέσματα των εκλογών

Προλαμβάνοντας την Κατάθλιψη

Μήπως είστε ναρκισσιστής