Τα χαρακτηριστικά του συμβούλου στη σύγχρονη εποχή
Δρ Ευστράτιος Παπάνης
Α. Οι προσδιορισμοί του συμβούλου μέχρι σήμερα
Θα περίμενε ίσως κανείς να ακούσει να τονίζονται εμφατικά οι όροι επικοινωνία, δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης, ευελιξία, συναισθηματική νοημοσύνη, συναντίληψη, οργανωτικότητα, κίνητρα, δημιουργικότητα, αυτογνωσία, οριοθέτηση, εμπιστευτικότητα, υπομονή, άνευ όρων αποδοχή, παρατηρητικότητα, γνώση των κανόνων, υψηλές ηθικές αξίες, ισορροπημένη προσωπικότητα, ανεκτικότητα κλπ σε μια συζήτηση για τα χαρακτηριστικά του καλού συμβούλου. Και πραγματικά αυτές οι έννοιες αναδείχθηκαν ως οι πιο καίριες στη διεθνή βιβλιογραφία, αλλά και στην καθημερινή συμβουλευτική πρακτική.
Λιγότερο συχνά αλλά εξίσου επιτακτικά σχετικά με τα προσόντα των συμβούλων, στρέφεται η συζήτηση γύρω από την αναγκαιότητα περί κατάρτισης στην κοινωνική έρευνα, στην εξειδίκευση τους στην ποιοτική και ποσοτική ανάλυση εμπειρικών δεδομένων, στην επιστημονική προσπέλαση περιστατικών και περιπτώσεων, στις ψυχολογικές προσεγγίσεις για την τροποποίηση της συμπεριφοράς, στον πειραματικό έλεγχο των υποθέσεων, στη συστηματοποίηση των ευρημάτων, στη θέσπιση καθολικών και αναλυτικών δεοντολογικών κανόνων και στην παρουσίασή τους σε διεθνή συνέδρια.
Η Συμβουλευτική της νέας εποχής δεν φοβάται τον έλεγχο των μεθόδων της και την αντιπαραβολή των πορισμάτων της με άλλες επιστήμες. Αντίθετα, επιδιώκει τη θωράκιση των προσεγγίσεων της με ατράνταχτα και αξιόπιστα επιχειρήματα.
Παρά τη σπουδαιότητα των παραπάνω χαρακτηριστικών ο περιορισμός σε αυτά θα σήμαινε ότι η καλλιέργεια τούτων των γνωρισμάτων προσωπικότητας σε συνδυασμό με τη γνώση των τεχνικών συνέντευξης, την ευχέρεια επίλυσης κρίσεων και προβλημάτων, την κατοχή των σύγχρονων ψυχολογικών μοντέλων, την κριτική προσπέλαση των μεθόδων παρέμβασης και αξιολόγησης, την τήρηση της δεοντολογίας και την πρακτική εξάσκηση σε συνεδρίες θα αρκούσαν, για να περιγράψουν και να περικλείσουν το έργο της συμβουλευτικής.
Β. Από το ατομικό στην μάκρο κοινωνιολογική προοπτική
Η συμβουλευτική όμως κατά τον 21ο αιώνα έπαψε να είναι ένα άθροισμα τεχνικών, πέρασε τα στεγανά των θεωρητικών προσεγγίσεων και εξελίχθηκε σε Τέχνη Αρωγής και σε Συνεπικουρία για κάθε πτυχή του επιστητού και του βίου: Εφόσον τα ζητήματα που απασχολούν την ανθρωπότητα είναι πλέον οικουμενικά, οι αλληλεπιδράσεις πολυπαραγοντικές και η διαπλοκή συλλογικού και ατομικού αδιαίρετη και σύνθετη, ανάλογος καθίσταται και ο ρόλος της συμβουλευτικής σε μεταβαλλόμενα και πολύσημα περιβάλλοντα.
Εξάλλου, ακόμα και οι πολέμιοι της συμβουλευτικής στον επιστημολογικό τομέα δεν μπορούν να αρνηθούν ότι οι εκφάνσεις της διατρέχουν κάθε δραστηριότητα: Στην εκπαίδευση, στην οικονομία, στις κοινωνικές δράσεις, στην ιατρική, στην επιδημιολογία, στις πολιτικές στρατηγικές, στις διαπραγματεύσεις, στην πληροφορική και στην τεχνολογία, στις συντροφικές, ερωτικές σχέσεις και στην οικογένεια, στη διαμόρφωση ταυτότητας, στις αναπτυξιακές φάσεις και στον πολιτισμό, παντού τα στοιχεία, τα δανεισμένα από τη συμβουλευτική γίνονται πλέον παραπάνω από εμφανή.
Η συμβουλευτική πλέον έχει αναχθεί σε κοινωνικό ερμηνευτικό εργαλείο, σε τεχνική συλλογικής εξισορρόπησης των αντιθέσεων και έχει επεκταθεί από τη θεώρηση των μικρο-κοινωνικών και οικονομικών φαινόμενων στην συμπερίληψη των μάκρο και η αναγκαιότητα της είναι καθολικό αίτημα.
Ανάλογη επομένως πρέπει να είναι η εκπαίδευση των μελλοντικών συμβούλων, η οποία πρέπει να διανθιστεί από την εφαρμογή προσεγγίσεων για το άτομο με τη διαχείριση παγκοσμιοποιημένων καταστάσεων και διαδράσεων.
Η εκπαίδευση στη νέα συμβουλευτική απαιτεί διεπιστημονική κατάρτιση και καθολική παιδευτική διαδικασία.
Γ. Ευελιξία και δεκτικότητα
Ο 21ος αιώνας, ήδη από τα πρώτα χρόνια της έλευσης του, έφερε την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις, με επιταχυνόμενες κλιματικές αλλαγές, με αναδιάρθρωση των περιβαλλοντικών πόρων, με πανδημικά φαινόμενα και μεταναστευτικές ροές, με επαναδιαπραγμάτευση κάθε θεμελιώδους έννοιας, που κάποτε λογιζόταν ως σταθερή και ακλόνητη.
Όλα αυτά προκάλεσαν ραγδαίες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές, αναγκαστικούς και καθολικούς ψηφιακούς μετασχηματισμούς καθώς και μεταλλάξεις στον τομέα της εργασίας, της εκπαίδευσης και της προσωπικής ταυτότητας μέσα σε ένα ρευστό και ανεξερεύνητο και κυρίως απρόβλεπτο περιβάλλον.
Είναι η αοριστία αυτή και η αυξανόμενη μαζική ανασφάλεια, η οποία προσδιορίζει το καίριο και πρωταρχικό γνώρισμα του συμβούλου της νέας εποχής: Την ευελιξία, τη δεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα στα νέα δεδομένα, δίχως τη δυσπραγία, την αδράνεια και τον εφησυχασμό, που περιβάλλουν το παλιό και γνώριμο.
Σίγουρα, οι πλατφόρμες σύγχρονης και ασύγχρονης επικοινωνίας και η διαδικτυακή συμβουλευτική δεν συγκρίνονται με την διά ζώσης ανθρώπινη επαφή, όμως ο αποτελεσματικός σύμβουλος είναι ο πρώτος που θα τροποποιήσει τις μεθόδους του, ώστε να ενσωματώσουν τις νέες τεχνολογίες και θα επιχειρήσει τεχνικές, που συνδυάζουν και τα δυο.
Ο σύμβουλος του 21ου αιώνα δεν είναι κάτοχος απλών τεχνικών επικοινωνίας, ατομικής παρέμβασης και θεωριών δομημένων κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά αντίθετα είναι κοινωνός των οικουμενικών μεταρρυθμίσεων, διεπιστημονικός αναζητητής σχέσεων και συναφειών, αλλά και προπαρασκευασμένος επιστήμονας, που έχει γεμίσει την φαρέτρα του με μεθόδους, που υπερβαίνουν την κλασική αντίληψη της έρευνας και την παραδοσιακή ερμηνεία των φαινομένων.
Δ. Συμβουλευτική: Δύο αντίρροπες τάσεις οριοθέτησης και επέκτασης του λειτουργήματος
Το αίτημα για τη διασφάλιση της ποιότητας και της αναμόρφωσης της συμβουλευτικής, την τυποποίηση, την οριοθέτηση των διαδικασιών και τη δημιουργία προτύπων, την πλήρη καταγραφή και καθορισμό των αρμοδιοτήτων και προσόντων των συμβούλων, την εμβάθυνση και επικαιροποίηση των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών στη συμβουλευτική, την επέκταση των συμβουλευτικών υπηρεσιών σε ευάλωτες ομάδες και σε καταστάσεις, όπως η φτώχεια, η αναπηρία, οι άστεγοι, τη διαμόρφωση των έμφυλων ταυτοτήτων, τη θέσπιση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος, την αναμόρφωση των συλλογικών οργάνων, την κρατική επιδότηση των συμβουλευτικών παρεμβάσεων, την ασφαλιστική κάλυψη, την ένταξη της συμβουλευτικής στα εθνικά συστήματα υγείας και την περιχαράκωση του λειτουργήματος, ώστε να μην συγχέεται με άλλους επιστημονικούς κλάδους (ψυχολογία, κοινωνιολογία κλπ) είναι παλιό και έχει μεταφερθεί ανεπίλυτο στη νέα εποχή, παράλληλα με την επιθυμία για ευρύτερο όραμα και ικανοποίηση όλων των εμπλεκομένων.
Η Συμβουλευτική πρέπει να θεσπίσει ελεγκτικούς μηχανισμούς και κανονιστικές διαδικασίες βασισμένους σε διεθνή πρότυπα και να προσδιορίσει άμεσα τις ακαδημαϊκές και επαγγελματικές προοπτικές της.
Επιτακτική κρίνεται η ανάγκη της δέσμευσης και αφοσίωσης των συμβούλων, του αποτελεσματικού σχεδιασμού και οργάνωσης του έργου τους, της χρήσης ποικίλων εργαλείων και τεχνικών, της διαρκούς επιμόρφωσης και εκπαίδευσής τους, της ύπαρξης ενός στρατηγικού σχεδίου ποιότητας, βάσει του οποίου θα έχουν διατυπώσει ρητά το όραμα, την αποστολή τους καθώς και τις πολιτικές ποιότητας που ακολουθούν, της αλλαγής της νοοτροπίας τους, των συνεχών αξιολογήσεων, μετρήσεων και εκτιμήσεων για την ανατροφοδότησή τους και τη βελτίωση της ποιότητας του έργου τους, του προσανατολισμού τους στην πρόληψη των προβλημάτων και κυριότερα στην ικανοποίηση των αναγκών όλων των αποδεκτών της συμβουλευτικής διαδικασίας.
Παράλληλα, η ανάγκη για διεύρυνση των συμβουλευτικών υπηρεσιών σε κάθε τομέα του κοινωνικού και ιδιωτικού βίου αυξάνεται πιεστικά και είναι ανάλογη της πολυπλοκότητας των παγκόσμιων δυναμικών, της εξέλιξης της τεχνολογίας και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Εξειδικεύσεις των συμβούλων, ώστε να συμπεριλάβουν τον ψηφιακό εαυτό, τη διαπολιτισμική διαμεσολάβηση, τις νέες μορφές οικογένειας, τις ελαστικές μορφές και τους καινοτόμους τύπους εργασίας (ψηφιακοί νομάδες, e-citizens), την Οικοθεραπεία, τους πολιτισμικούς καθοδηγητές, την προσωποκεντρική και αρθρωτή εκπαίδευση μέσω υπολογιστών, τις επιχειρήσεις μετά από κοινωνικές και οικονομικές κρίσεις και δεκάδες άλλους νεωτερισμούς του 21ου αιώνα, πρέπει να δημιουργηθούν άμεσα μέσω επιμορφώσεων και μεταπτυχιακών προγραμμάτων.
Έτσι, οι δυο τάσεις της διεύρυνσης και της οριοθέτησης συνυπάρχουν και επιβάλλουν καινοτομία, διαλλακτικότητα και συντονισμό των αρμοδίων.
Ε. Διεπιστημονικότητα
Η διεπιστημονική επιμόρφωση των συμβούλων με στοιχεία ψυχολογίας, ψυχιατρικής, κοινωνιολογίας, τέχνης, οικονομικών, παιδαγωγικής και εκπαίδευσης, ανθρωπολογίας, δημόσιας υγείας θα άρει το μονισμό της ατομικιστικής προσέγγισης και θα δώσει νέα ώθηση και προοπτική στον επιστημονικό κλάδο της συμβουλευτικής, ενώ η διευθέτηση της αοριστίας, της αυθαίρετης οικειοποίησης γνωστικών πεδίων και ο περιορισμός των αυτόκλητων συμβούλων θα προσδώσει σαφή και καταληπτό για τους αποδέκτες, χαρακτήρα, στην επιστήμη. Η Συμβουλευτική της νέας εποχής είναι αρκετά πλατιά, ώστε να αποζητά το καινοτόμο και επαρκώς προσδιορισμένη, ώστε να αποφεύγει τις κίβδηλες στρεβλώσεις.
Η κατάρτιση των συμβούλων επιβάλλεται να περιλαμβάνει και κλινικά στοιχεία, έτσι ώστε τα θεραπευτικά αιτήματα, που πάντοτε υποβόσκουν σε λανθάνουσα ή και πιο φανερή έκφανση, να αναγνωρίζονται και να παραπέμπονται στις διεπιστημονικές ομάδες.
Η εποχή που ένα αποστειρωμένο επάγγελμα μονοπωλούσε την ψυχική υγεία έχει ταφεί κάτω από τα ερείπια των αναχρονιστικών, συντεχνιακών και άκαμπτων νοοτροπιών.
Συναφής και επιβεβλημένος είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός του επαγγέλματος και η μετατροπή των συμβούλων σε τεχνολογικούς ηγέτες, που θα γνωρίζουν τη χρήση, τις πρακτικές εφαρμογές και τους περιορισμούς των νέων μέσων, αλλά και τους τρόπους για επίτευξη αρμονίας μεταξύ πραγματικής και διαδικτυακής ζωής.
Στ. Πολιτισμικός μεσολαβητής
Για τη νέα γενιά το διαδίκτυο δεν είναι ένα μέσο, αλλά ένας κοινωνικός χώρος, μέσα στον οποίο δημιουργούνται ταυτότητες, αφηγήματα, αυτοεκτίμηση, τάσεις και πρότυπα, πολιτικά κινήματα, έρωτες και σχέσεις, εγκληματικές δράσεις και τυπική ή άτυπη εκπαίδευση.
Αυτό έχει δημιουργήσει για πρώτη φορά μια κοινή παγκόσμια κουλτούρα, στην οποία μετέχουν άνθρωποι από κάθε εθνικό, κοινωνικό και οικονομικό στρώμα.
Θα ήταν αφελές για τις επιστήμες να παραγνωρίσουν το γεγονός ότι τα ψυχολογικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα διαθέτουν και ψηφιακή πλευρά και ότι οι κοινότητες ανά τον κόσμο πασχίζουν να διατηρήσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (αξίες, έθιμα, τελετουργίες, νόμους, παραδόσεις κλπ) και ταυτόχρονα να μην αποκοπούν από τον οικουμενικό πολιτισμό.
Ο σύμβουλος της νέας εποχής είναι πολιτισμικά ενήμερος και εξισορροπεί τις παράλληλες αυτές πραγματικότητες.
Ολοένα και περισσότερο η αποτελεσματικότητα του κρίνεται από το βαθμό με τον οποίο οι παρεμβάσεις του μπορούν να προκαλέσουν κοινωνική δράση και μεταβολή, να εντάξουν το άτομο σε ομάδες, να το καταστήσουν κοινωνικά δραστήριο, ευαισθητοποιημένο και ενεργητικό, επιτεύγματα πολύ πιο επίπονα από την προσδοκία της αποκομμένης ατομικής ευεξίας και αυτοαντίληψης. Στη συμβουλευτική της νέας εποχής το άτομο δεν βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τα συστήματα, αλλά αναζητά το ρόλο του μέσα από αυτά.
Ζ. Ο Σύμβουλος που προλαμβάνει και ενδυναμώνει
Τα περίπλοκα περιβάλλοντα απαιτούν πολύπλοκες και κοστοβόρες παρεμβάσεις, με περιορισμένη αποτελεσματικότητα. Η παθογένεια των κοινωνιών είναι φαινόμενο, που προκαλεί ψυχικές παθήσεις, οι οποίες δύσκολα αντιμετωπίζονται. Η κατάθλιψη και οι κρίσεις πανικού, το άγχος, η αποξένωση, η μοναξιά, η ανασφάλεια έχουν εισβάλει σε κάθε πτυχή της ζωής και εντάθηκαν από την πανδημία. Η ηθική και πνευματική ενδυνάμωση των συμβουλευομένων, η αποκατάσταση των αξιακών τους συστημάτων, η έμπνευση και η νοηματοδότηση των πράξεων τους αποτελούν το μόνο αντίδοτο.
Μια καθυστερημένη παρέμβαση έχει ελάχιστες προοπτικές ίασης ή αλλαγής.
Η φύση του επαγγέλματος του συμβούλου προδιαθέτει για εκπαίδευση στην πρόληψη παρά στη θεραπεία, ιδιότητα που αναγνωρίζεται σήμερα ως πρωταρχική για την αποτροπή της νοσηρότητας και της κατήφειας.
Οι έρευνες για τις τακτικές και μεθόδους πρόληψης θα περιλαμβάνουν το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον, την εργασία, την κοινωνική ζωή και κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Η συμβουλευτική της νέας εποχής έχει καταρτίσει τα κατάλληλα προγνωστικά μοντέλα, ώστε η αναπτυξιακή πορεία των παθήσεων να αντιμετωπίζεται πριν αυτές καν εκδηλωθούν ή στα πρώιμα στάδια τους.
Η. Ο σύμβουλος ως επαγγελματίας
Η επιτυχία ενός επαγγελματία συμβούλου σήμερα εξαρτάται από τους ακόλουθους παράγοντες:
Θ. Συμβουλευτική και Πανδημία
Οι πανδημίες δεν είναι πρωτόγνωρη εμπειρία για την ανθρωπότητα. Όμως τα συμπεράσματα, που εξάγονται κάθε φορά από τη νόσο, που ενσκήπτει, φαίνεται πως δεν μεταλαμπαδεύονται εύκολα σε όλον τον πληθυσμό και οι συνέπειες τους λησμονούνται μέσα στη χαρά της ίασης και της επιστροφής στην ομαλότητα. Όμως το απροσδόκητο της αρρώστιας, οι θεωρίες συνωμοσίας, οι αντιδράσεις και η κοινωνική αρρυθμία, η άρση πολλών συνταγματικών δικαιωμάτων με άλλοθι την ασφάλεια, κατέδειξαν ότι η αντιμετώπιση επιδημιολογικών, οικονομικών, οικολογικών και άλλων κρίσεων απαιτεί πρωτίστως ενημερωμένες και ώριμες κοινωνίες και εξειδικευμένους συμβούλους, που θα δρουν ως καθοδηγητές και διευκολυντές, πριν την επικράτηση του πανικού ή του παραλόγου, που συνοδεύουν την κλιμάκωση της ασθένειας.
Δυστυχώς, οι προβλέψεις σχετικά με την παγκόσμια εξάπλωση υγειονομικών απειλών δεν είναι ευοίωνες. Αυτό όμως που διεφάνη είναι πως η κοινότητα έχει άμεση ανάγκη από ειδικούς καταρτισμένους συμβούλους, που θα ευαισθητοποιούν το ευρύ κοινό, θα προλαμβάνουν και θα ενημερώνουν, θα εκπαιδεύουν σε επιθυμητές συμπεριφορές, θα εκτονώνουν τις εντάσεις, θα καθοδηγούν σχετικά με τις υπάρχουσες βοηθητικές δομές και θα στέκονται αρωγοί στους χειμαζόμενους πολίτες, θα διδάσκουν τα αναγκαία μέσα προστασίας, θα τονίζουν τις ευκαιρίες, που ανακύπτουν στον κάθε τομέα της κοινωνικής ζωής.
Η εκπαίδευση συμβούλων από ειδικούς στο χειρισμό κρίσεων (υγεία, φυσικές καταστροφές, οικονομία κλπ) είναι μια αναγκαιότητα που πλέον δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Ι. Ο αποτελεσματικός σύμβουλος είναι αλιεύς συναισθημάτων και λογισμών
Αναζητά τα συναισθήματα πίσω από τα γεγονότα που διηγείται ο συμβουλευόμενός του και με τρόπο καταληπτό και λογικό παρουσιάζει τις διεξόδους
– Βοηθήστε τον, αφού διηγηθεί το περιστατικό, να το ξαναζήσει σα να επρόκειτο για σκηνή από θεατρικό έργο: Ποιοι ήταν οι πρωταγωνιστές, ποια τα κυρίαρχα συναισθήματα, ποια τα κίνητρα της συμπεριφοράς τους, ποιοι οι σκοποί, ποιες οι σχέσεις των δρώντων προσώπων μεταξύ τους, πώς αυτό το περιστατικό συνδέεται με τη συνολική πλοκή, με την ίδια τη ζωή του συμβουλευόμενου και με την προσωπική του ιστορία, με όσα είχε φανταστεί ή ελπίσει; Τι συγκρούσεις και αντιφάσεις διακρίνονται και ποιες οι επιλογές για την επίλυση τους;
– Μην ξεχνάτε να ενισχύετε με έπαινο κάθε του πράξη ή σκέψη που συντελεί στην άρση των εμποδίων, κάθε ατόφιο συναίσθημα, που είναι απαλλαγμένο από μηχανισμούς άμυνας, προσωποποιήσεις, παράλογα συμπεράσματα ή καταθλιπτικούς ιδεασμούς.
– Χρησιμοποιήστε τη γλώσσα του πελάτη σας και μιλήστε του με όρους συμβατούς με τη δική του κουλτούρα. Δώστε του περισσότερες πληροφορίες για τα θέματα που τον απασχολούν (π.χ. πως οι περίπλοκες αλληλεπιδράσεις μπορούν να αναλυθούν σε απλούστερες) και βεβαιωθείτε ότι τις κατανόησε.
– Διδάξτε του τρόπους σκέψης και όχι έτοιμες λύσεις. Αναδείξτε τη σχέση των λογισμών του με τα συναισθήματα του. Βάλτε τον να σκεφτεί ποια ήταν η πρώτη φορά που ένιωσε ένα παρόμοιο συναίσθημα (π.χ. η πρώτη αίσθηση απόρριψης από τους γονείς, πώς είχε αντιδράσει τότε και ποια η σχέση εκείνης της εμπειρίας με τη σημερινή).
– Διαπραγματευτείτε μαζί του την αλλαγή και τονίστε του το πιθανό τίμημα της.
– Παραμείνετε ουδέτερος, αλλά ενθαρρυντικός, και μην χρησιμοποιείτε εκφράσεις που δηλώνουν επικριτική διάθεση, ειρωνεία, έλλειψη υπομονής και ηθική καθοδήγηση.
– Συνοψίστε τα λόγια του συμβουλευόμενου, παραλλάξτε τα, ώστε να ταιριάξουν με την ευρύτερη εικόνα, αναζητήστε την αλήθεια στη λεπτομέρεια και την επανάληψη, κάντε τον να μιλήσει για όσα τον απασχολούν μέσα από όλες τις διαφορετικές πλευρές θέασης και τα μάτια των σημαντικών για εκείνον άλλων.
– Εστιάστε σε πτυχές του προβλήματος, που ο συμβουλευόμενος δεν έχει αναλύσει επαρκώς ή προσπαθεί να αποφύγει και παρουσιάστε του εναλλακτικές ερμηνείες
– Παρατηρήστε τις αντιδράσεις του και την εικόνα του σώματος. Ακούστε τον με όλες τις αισθήσεις σας και την καρδιά σας. Κάντε τον να αισθανθεί ότι εισακούεται. Δεν έχουν οι δικές σας απόψεις σημασία, αλλά η αποκρυπτογράφηση του δικού του αφηγήματος, στα πλαίσια ενός πολιτιστικού περιβάλλοντος. Συμβουλευτική είναι το στίγμα της θέσης ενός ανθρώπου μέσα στον τόπο και τον χρόνο, μέσα σε μια ιστορική εποχή και κοινωνία.
– Ακούστε τις λέξεις και τον τρόπο που προφέρονται. Αναλογιστείτε για την επιλογή κάθε λέξης, κάθε παύσης, δισταγμού ή σιωπής. Ο λόγος χρωματίζει τα συναισθήματα και συνθέτει τη μεγάλη εικόνα.
– Καταγράψτε όλα τα νοήματα δίχως να κάνετε αρχικά επιλογή αυτών, που σας ενδιαφέρουν ή εκείνων που μοιάζουν περισσότερο δραματικά. Μην προετοιμάζετε απαντήσεις, για να είστε αρεστός στον συμβουλευόμενό σας. Μην διακόπτετε και μην αφήνετε τα προσωπικά σας βιώματα να επισκιάσουν τα δικά του και μην επιτρέψετε στις ανασφάλειες σας να διαφοροποιήσουν τη συστηματική πορεία της συμβουλευτικής σχέσης.
– Κάντε ερωτήσεις, αναζητήστε διευκρινήσεις, ενισχύστε τις αναδιατυπώσεις, ψάξτε για επιβεβαιώσεις, επιχειρήστε περιλήψεις και διαχειριστείτε τις επιπλέον πληροφορίες. Μην μαντεύετε όμως λέξεις και συναισθήματα.
– Να είστε διαρκώς ενήμερος για τα συναισθήματα που σας προκαλούν τα λόγια και οι απόψεις του συμβουλευόμενού σας.
– Δώστε όνομα στα συναισθήματα και στις καταστάσεις, αλλάξτε τους όρους και αναζητήστε πως θα μεταβάλλονταν οι σκέψεις και οι αντιδράσεις, προβάρετε εναλλακτικές, παίξτε διαφορετικά σενάρια, αποφύγετε γενικεύσεις και μελοδραματισμούς, δώστε έμφαση στα μετά – μηνύματα και στα λανθάνοντα νοήματα.
– Διδάξτε στον συμβουλευόμενό σας καινούριες δεξιότητες, μάθετε του νέους τρόπους αντίδρασης και συμπεριφοράς, προσθέστε επιλογές στον τρόπο σκέψης και στο ρεπερτόριο του. Συναποφασίστε για τα επόμενα βήματα, γράψτε τους στόχους και τους σκοπούς.
– Αξιολογήστε την πρόοδο του συμβουλευόμενού σας και επαναλάβετε όλα τα σημεία, που παρουσιάζουν δυσκολίες. Επαναπροσδιορίστε τις προτεραιότητες και τις αξίες και αναπροσαρμόστε το σχεδιασμό.
– Καταπολεμήστε το άγχος του συμβουλευόμενού σας και βοηθήστε τον να παρακάμψει αρνητικές σκέψεις.
– Προτείνετε σταδιακές, πραγματοποιήσιμες και ρεαλιστικές αλλαγές.
– Διερευνήστε τα υποστηρικτικά δίκτυα του συμβουλευόμενού σας και βοηθήστε τον να συνάψει συμμαχίες στην αλλαγή.
– Η συμβουλευτική είμαι η δόμηση μιας βαθιάς, ειλικρινούς, ανθρώπινης σχέσης με τον συμβουλευόμενό σας. Φροντίστε να είναι διακριτά τα στάδια της, δηλαδή η γνωριμία με ξεκάθαρους όρους και προσδοκίες, η διερεύνηση, η αναζήτηση των τρόπων σκέψης, των ερμηνειών και των συναισθημάτων του συμβουλευόμενου, η ανάπτυξη εμπιστοσύνης, η παρέμβαση ανάλογα με την κοσμοθεωρία ή προσέγγιση, που ταιριάζει στην συμβουλευτική σχέση, στη φύση του προβλήματος και στην προσωπική εξέλιξη, η αναδόμηση των ζητημάτων και των συγκρούσεων, η εύρεση πιθανών λύσεων, η διαπραγμάτευση της αλλαγής, το παίξιμο ρόλων και η εφαρμογή στην καθημερινότητα, η ενδυνάμωση και ενίσχυση θεμιτών συμπεριφορών.
– Φροντίσετε για τη δική σας ψυχική υγεία, αναζητώντας εποπτεία, επειδή η εξουθένωση θα σας καταβάλει με αρνητικές συνέπειες στους συμβουλευόμενούς σας.
Κ. Οι στόχοι της συμβουλευτικής σήμερα και στον 21ο αιώνα
Οι στόχοι της συμβουλευτικής σήμερα μπορούν να συνοψιστούν στα εξής:
Τελικές σκέψεις
Το επάγγελμα του συμβούλου μεταλλάσσεται πολύ περισσότερο από κάθε άλλο, επιδιώκοντας να ανταποκριθεί σε κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές, σε διαφοροποιήσεις της νομοθεσίας, σε μεταβολές στον εκπαιδευτικό και εργασιακό χώρο, σε απειλές ή ενισχύσεις της κοινωνικής συνοχής, σε φαινόμενα παγκοσμιοποίησης και διεθνούς συγκυρίας, σε ανάδειξη ομάδων που διεκδικούν πόρους, στην ραγδαία διείσδυση των νέων τεχνολογιών, μα πάνω από όλα στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των ανθρώπων.
Η πολυπλοκότητα των παραπάνω φαινομένων επιβάλλει την περαιτέρω ισχυροποίηση των συμβούλων
α) ακαδημαϊκά με την ίδρυση προπτυχιακών και μεταπτυχιακών πανεπιστημιακών τμημάτων συμβουλευτικής
β) ερευνητικά με ποσοτικές και ποιοτικές εμπειρικές προσεγγίσεις
γ) εργασιακά με θέσπιση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος
δ) επιστημολογικά με την καθιέρωση του ως ξεχωριστού επιστημονικού πεδίου, που ενώ δανείζεται στοιχεία από πολλές επιστήμες (ψυχολογία, κοινωνιολογία, παιδαγωγική, οικονομία κλπ) διατηρεί τη θεωρητική και μεθοδολογική αυτοτέλειά του
Η συμβουλευτική όμως πάνω και πέρα από όλα είναι ανθρώπινη επικοινωνία με σκοπό την από κοινού, συστηματική διερεύνηση της αλήθειας, η οποία ακόμα κι αν δεν είναι καθολική, προσφέρει εναλλακτικές θεάσεις και προοπτικές σε όποιον τις έχει ανάγκη.
Ως διαλεκτική σχέση η συμβουλευτική δεν μπορεί να είναι απρόσιτη ούτε να περιχαρακώνεται πίσω από τίτλους, νομοθεσίες, συντεχνιακά θέσφατα ή περιορισμούς.
Οι επιστημονικές μέθοδοι απόδειξης (πειράματα, ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις, παρατήρηση κλπ) προσφέρουν την πολυπόθητη τεκμηρίωση, αλλά αγνοούν εκφάνσεις της ανθρώπινης φύσης, που δεν εγκλωβίζονται ή περιορίζονται σε συγκεκριμένες μεθοδολογίες και εργαλεία.
Πάνω από όλα η συμβουλευτική είναι Τέχνη και όχι τεχνική και ως τέτοια οφείλει να αγκαλιάσει και να περικλείσει κάθε έκφανσή της ακόμα κι αν δεν χωράει στα στενά όρια της επιστήμης.
Πολυχώρος Συμβουλευτικής
Συμβουλευτικές Υπηρεσίες
Ατομικές συνεδρίες και συμβουλευτικές παρεμβάσεις για θέματα τροποποίησης συμπεριφοράς, ζητήματα ψυχικής υγείας και αιτήματα αναδόμησης δεξιοτήτων.
Προκαλέστε και διαχειριστείτε την αλλαγή στη ζωή σας.
Παραδείσου 5, Αγία Παρασκευή Αττικής
Διαδικτυακά για όλη την Ελλάδα και Κύπρο
Κάντε κράτηση για διά ζώσης ή διαδικτυακό ραντεβού στο σύνδεσμο:
https://forms.gle/kTgYCb8gyUrdS6sk8
Υπεύθυνος: Δρ Ευστράτιος Παπάνης
email: polyhoros@polyhoros.net
Τηλ. 6980541390
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου