Η ψυχολογία του κουτσομπολιού
Δρ Ευστράτιος Παπάνης
Το κουτσομπολιό είναι πληροφορίες για τρίτους, που δεν είναι παρόντες, οι οποίες ως επί το πλείστον, επικεντρώνονται στις αρνητικές πτυχές της προσωπικότητας του ατόμου, που σχολιάζεται, σε συμβάντα και φήμες, σε λεπτομέρειες πραγματικές, φανταστικές ή ανάμικτες, που εμπλουτίζονται κατά τη διάδοσή τους κατά το δοκούν, μέχρι να μην προκαλούν κανένα λόγω επανάληψης ενδιαφέρον και να αντικατασταθούν από άλλες.
Τα κουτσομπολιά συνοδεύονται ταυτόχρονα από. συναισθηματικά. φορτισμένες κρίσεις και εκτιμήσεις, από διαλόγους περί ηθικής και δεοντολογίας, από παραθέσεις ειδικών και μη, από συνοδευτικές, αλλά υποσυνείδητες. ψευδαισθήσεις ισχύος, δεδομένου ότι αυτοί που κρίνουν, λοιδορούν, μέμφονται, δεν βρίσκονται στην ίδια κατάσταση με τους κρινόμενους. Κατέχουν δήθεν μυστικές και καίριες πληροφορίες και ως κατήγοροι αποφεύγουν συνήθως με αυτή τους την πράξη την προσωπική έκθεση και κοινωνικό έλεγχο.
Κουτσομπολιό και αυτοεκπληρούμενη προφητεία
Το κουτσομπολιό ήταν ο άτυπος τρόπος της κοινωνίας να εσωτερικεύει τις ολοένα και πιο πολύπλοκες σχέσεις των ανθρώπων, να προβάλει πρότυπα και να υπαγορεύει τρόπους συμπεριφοράς.
Έρευνες δείχνουν ότι τα κοινωνικά σχόλια επηρεάζουν τον τρόπο, που λαμβάνουμε βαρυσήμαντες αποφάσεις, τη στάση μας απέναντι σε άτομα του περιβάλλοντός μας, τα κριτήρια με τα οποία κρίνουμε και αξιολογούμε συνανθρώπους. Αν τα κουτσομπολιά είναι έντονα, τότε εμφανίζεται το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας, σύμφωνα με το οποίο η συμπεριφορά και η κρίση μας για κάποιον επηρεάζεται όχι από τις πράξεις του, αλλά από τις προσδοκίες μας γι’ αυτόν, οι οποίες έχουν δημιουργηθεί από τη θετική ή αρνητική φήμη, που τον συνοδεύει.
Άγχος, κοινωνικοί ρόλοι και κουτσομπολιό
Σήμερα έχει αποδειχθεί η σχέση του με τη χαλάρωση, την εκτόνωση του άγχους, την αποφόρτιση στους χώρους τις εργασίας. Μελετητές συνειδητοποίησαν ότι μέσω του κουτσομπολιού οι μαθητές διαμορφώνουν κοινωνικούς ρόλους και ότι τελικά ο κοινωνικός μας εαυτός αποτελείται κατά ένα μεγάλο μέρος όχι από πραγματικές ιδιότητες, αλλά από εικασίες, μύθους και υποθέσεις, που εναποτίθενται πάνω μας, σφυρηλατώντας την εξωτερική μας εικόνα.
Η κοινωνική σύγκριση, και κατά συνέπεια ένα μεγάλο τμήμα της αυτοεκτίμησης μας, εξελίσσεται παράλληλα με τα κοινωνικά σχόλια των άλλων. Το κουτσομπολιό μπορεί να καταστρέψει μόνον όσους βασίζουν την αυτοεκτίμησή τους στον δημόσιο εαυτό.
Κοινωνική συνοχή και κουτσομπολιό
Όσο περίεργο και αν ακούγεται, το κουτσομπολιό είναι ένα κοινωνικό παιχνίδι που διατηρεί την κοινωνική συνοχή. Πρόκειται για την αρχαιότερη μορφή μαζικής ενημέρωσης. Διαπολιτισμικό και ανεξάρτητο από το φύλο (άνδρες και γυναίκες κουτσομπολεύουν το ίδιο, αλλά για διαφορετικά θέματα) το κουτσομπολιό βρέθηκε ακόμα και σε αιγυπτιακές επιγραφές με ιερογλυφικά να στηλιτεύει τις σεξουαλικές προτιμήσεις του Φαραώ και να κοροϊδεύει τη φαλακρότητα της βασίλισσας. Φυλές σε πρωτόγονη ακόμα κατάσταση το διατηρούν ως θεσμό, στον οποίο συμμετέχει όλη η κοινότητα, διακωμωδώντας τις σεξουαλικές επιδόσεις, όσων αποσύρονται, για να συνευρεθούν στο δάσος.
Κουτσομπολιό μια μορφή ενημέρωσης
Αν και στηλιτεύεται από όλες τις θρησκείες, απαξιώνεται από τους νουνεχείς και εξοβελίζεται από τους ενάρετους, εντούτοις διακινεί την πληροφορία, έστω και αλλοιωμένη, χρησιμεύει ως μέσο προπαγάνδας και κάποτε βρέθηκε στα χείλη όλων μας. Ιδού και η παιδευτική του αξία: μπορεί να ενημερώσει τον αδαή για τα κοινωνικά δρώμενα και αποσυμφορεί την ένταση, εφόσον ενέχει χιούμορ ή σεξουαλικές πληροφορίες, για τις οποίες κάποιος θα δυσκολευόταν να αποκαλύψει για τον εαυτό του. Το κουτσομπολιό είναι προϊόν μιας προαιώνιας εξελικτικής πορείας. Ενδεχομένως σε αυτό να οφείλεται η τεράστια διάδοση της γλώσσας, μέσω αυτού ετέθησαν τα κριτήρια της κοινωνικότητας και αποτυπώθηκε το εμπράγματο ενδιαφέρον για τα δρώμενα σε μια κοινότητα.
Κουτσομπολιό υποκατάστατο της γειτονιάς
Σε μια εποχή που η δράση του ανθρώπου γίνεται ολοένα και πιο εξατομικευμένη τα κοινωνικά σχόλια δίνουν την ψευδαίσθηση της συμμετοχής σε ένα κοινό κοινωνικό γίγνεσθαι.
Για αιώνες η γειτονιά αποτελούσε το μεταβατικό στάδιο ανάμεσα στο σπίτι και την πόλη, την οικογένεια και την κοινωνία. Ήταν το δοκιμαστήριο όλων των κοινωνικών σχέσεων και ρόλων. Παρείχε συναισθηματική κάλυψη και ασφάλεια, επειδή ήταν στατική, μόνιμη και οικεία. Μετρίαζε τα παράφορα έργα των ανθρώπων, ήλεγχε τα ήθη, καθόριζε τις ισορροπίες ανάμεσα στην ατομική επιδίωξη και το κοινωνικά αποδεκτό.
Ψηφιακό και τηλεοπτικό κουτσομπολιό
Τη στιγμή, που η έννοια της γειτονιάς χάνεται, τα reality και η τεχνολογία έρχονται να την υποκαταστήσουν. Σήμερα η προαιώνια αυτή ενασχόληση έχει γίνει διαδραστική, οξεία, χυδαιότερη, καθώς υποκρύπτει την προσωπική ταυτότητα, καυστικότερη, αμείλικτη. Έχει μεγάλη κοινωνική ορατότητα και παραμένει στο διαδίκτυο για μεγάλο διάστημα.
Επιχειρεί να προϊδεάσει τη Δικαιοσύνη, αγνοεί τα τεκμήρια αθωότητας, αποφαίνεται, διεθνοποιείται, αυτοτροφοδοτείται, πολιτικολογεί, βωμολοχεί, καταχράται το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης, στηρίζει στυγερές και ιδιότυπες ανελευθερίες, ετεροπροσδιορίζει και διαμορφώνει συνειδήσεις.
Συναντάται σε έντυπα, στο διαδίκτυο, στην τηλεόραση. Μέσω των ιστολογίων, του Twitter, του Facebook κλπ, το ψηφιακό κουτσομπολιό ζει μια μεγάλη αναγέννηση. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του είναι η αστραπιαία διάδοσή του. Ο αποδέκτης το διαβιβάζει παρακάτω και η εξάπλωσή του ακολουθεί το χαοτικό μηχανισμό των δικτύων. Έτσι σβήνεται και η προέλευσή του. Η φήμη δεν ανήκει κυριολεκτικά σε κανέναν. Πρόκειται για ένα συλλογικό προϊόν, που δεν το ιδιοποιείται κανείς
Μέσω της τεχνολογίας, της τηλεόρασης και του τύπου ο πολίτης μετατρέπεται σε αποδέκτη χιλιάδων πληροφοριών, το περιεχόμενο των ειδήσεων εξατομικεύεται, το διαδίκτυο μεταφέρεται στο κινητό, ενώ παράλληλα η ψηφιακή γειτονιά γίνεται περίπλοκη, πολυπολιτισμική, ανεξιχνίαστη.
Οι πολίτες μέσω των ΜΜΕ μοιράζονται ένα κοινό και εν πολλοίς φτωχό πολιτισμικό κεφάλαιο, συναντούν εικονικά και σχολιάζουν τους πρωταγωνιστές της τηλεόρασης, της πολιτικής, του αστυνομικού δελτίου, της καλπάζουσας επικαιρότητας, αισθάνονται οικειότητα με αυτούς και στρέφουν το ενδιαφέρον τους στην προσωπική τους ζωή, όπως γινόταν παλιότερα στα πλαίσια του χωριού, αλλά με ρυθμούς, που δεν επιτρέπουν περιθώρια σκέψης: Ναρκισσιστικά, φίλαυτα και εμμονικά κάποιοι συντελεστές εκπομπών ανακυκλώνουν διαρκώς τα ίδια πρόσωπα, προβάλλουν την ακρότητα και την πρόκληση ως τρόπο διάκρισης και δίνουν πρότυπα συμπεριφοράς, που αποκλίνοντας από την καθημερινότητα, αξίζουν να σχολιαστούν.
Το κουτσομπολιό αρέσει γιατί δημιουργεί συμβολικούς δεσμούς ανάμεσα σε μας και τα πρόσωπα, που απασχολούν την καθημερινότητα. Τα κοινωνικά σχόλια παρέχουν πληροφορίες, η γνώση ή η επίφαση γνώσης παρέχει ασφάλεια, δίνει την αίσθηση. μεθεξης στο κοινωνικό γίγνεσθαι και την ψευδαίσθηση ότι δεν έχουν προσπεράσει οι εξελίξεις: Ο καθένας γίνεται εμπειρογνώμονας, ακόμα και όταν πρόκειται για εξειδικευμένα ζητήματα.
Το κουτσομπολιό για τη σεξουαλική ζωή των διασήμων μας μετατρέπει σε συνενόχους, εγείρει σεξουαλικές φαντασιώσεις, μας δίνει τη δυνατότητα να παρατηρούμε από την κλειδαρότρυπα μιας κρεβατοκάμαρας, που δεν είναι η δική μας.
Ακόμα και σε σημαντικά θεατρικά έργα ή αριστουργήματα της λογοτεχνίας η καθοριστική πληροφορία μεταφέρεται μέσω κουτσομπολιού και η πλοκή του μύθου εξελίσσεται εξαιτίας του.
Πολυχώρος Συμβουλευτικής
Συμβουλευτικές Υπηρεσίες
Ατομικές συνεδρίες και συμβουλευτικές παρεμβάσεις για θέματα τροποποίησης συμπεριφοράς, ζητήματα ψυχικής υγείας και αιτήματα αναδόμησης δεξιοτήτων.
Προκαλέστε και διαχειριστείτε την αλλαγή στη ζωή σας.
Παραδείσου 5, Αγία Παρασκευή Αττικής
Διαδικτυακά για όλη την Ελλάδα και Κύπρο
Κάντε κράτηση για διά ζώσης ή διαδικτυακό ραντεβού στο σύνδεσμο:
https://forms.gle/kTgYCb8gyUrdS6sk8
Υπεύθυνος: Δρ Ευστράτιος Παπάνης
email: polyhoros@polyhoros.net
Τηλ. 6980541390
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου