Θέατρο και Δραματοθεραπεία

 

Δρ Ευστράτιος Παπάνης

https://psichologiagr.com

Αν μπορέσετε να φανταστείτε ένα μέρος, χωρίς την επίδραση του χρόνου του μαστρωπού, ας υποθέσουμε σε κάποιον αντάρτη πλανήτη, πριν από την δημιουργία και τη μεγάλη έκρηξη, τότε η έννοια της κλασικής αιτιότητας καταλύεται: Επειδή, αυτό που συνδέει την αιτία με το αποτέλεσμα, πέρα από κάποιες συμβατικές σχέσεις ακόμα, είναι κυρίως η χρονική στιγμή, που επιτελούνται- το πρώτο οπωσδήποτε προηγείται του δεύτερου και το προσδιορίζει.

Σε μια τέτοια φανταστική γη τα γεγονότα θα συνέβαιναν, όπως στα όνειρα, χωρίς μια εξήγηση, αυτόνομα, τυχαία, ανεξάρτητα από υποθέσεις, συνέπειες, ερμηνείες και σκοπούς, υπερτοπικά και άχρονα.

Θα έλεγε κανείς ότι το Σύμπαν εξυπηρετεί και αυτό: Δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να πράττει αιτιοκρατικά και τελονομικά. Να εξηγεί τη συμπεριφορά. Να έχει την ψευδαίσθηση πως ορίζει τις επιλογές του και να νομίζει πως αυτές οριοθετούνται σε ένα πλαίσιο σημαδεμένο από νόμους φυσικούς και σταθερές αδιαμφισβήτητες. Είναι το μοναδικό μέρος που τα πάντα αποκτούν νόημα, το ανεπανάληπτο θέατρο, που στεγάζει την πιο θαυμαστή παράσταση.

Ο κόσμος μας, υπό το πρίσμα αυτό, είναι μια σκηνή, όπως όλοι λένε, μα ο καθείς σκηνοθετεί τους ρόλους του, λαμβάνοντας υπόψιν το απρόβλεπτο παίξιμο των άλλων, τις πράξεις, που ήδη έχουν διαδραματιστεί και το επισφαλές σενάριο, έτσι που κανείς δεν γνωρίζει ποιος επίλογος θα δοθεί-ούτε κάν αν θα μας φανερωθεί στο τέλος. Ένα είναι βέβαιο, πως όλοι οι ηθοποιοί θα αποχωρήσουν αναγκαστικά, ενώ ο θίασος διαρκώς θα εμπλουτίζεται από νέους.

Ο λόγος της παραζάλης αυτής είναι γνωστός μόνο στο Θεό ή σε ο,τιδήποτε άλλο πιστεύετε, ο οποίος ανάλογα με τις διαθέσεις Του ή την απόλυτη αγάπη ή έστω παίζοντας ζάρια, μετατρέπεται σε θεατής, κριτικός, παραγωγός και ενίοτε πρωταγωνιστής. Εάν εντέλει αισθάνεστε τραγωδοί, αθύρματα, πιόνια, κομπάρσοι ή κωμικοί, αυτό εξαρτάται από το ποιόν της σοφίας, που έχετε αποκτήσει και από το κατά πόσο επιτύχατε να εμβαθύνετε, πέρα από τις γραμμές στο ρόλο, που σας χαρίστηκε.

Στην κοινωνία, όπως και στο θέατρο, η γνώση και η αξιολόγηση των κινήτρων (τόσο των δικών μας, όσο και των άλλων), αποτελεί την πεμπτουσία της κοσμοθεωρίας μας και στοιχειοθετεί τις κρίσεις, που μορφοποιούν την αντίληψη της πραγματικότητας. Άλλοι το ονομάζουν εμπειρία, άλλοι γνώση και μάθηση, μα σίγουρα, πέρα από όλα αυτά, είναι μέθεξη. Δεν βρίσκουμε άλλο τρόπο να κατανοήσουμε τον άλλο, παρά μόνο αν λησμονήσουμε προς στιγμήν τις δικές μας γραμμές και ατάκες και εμβαθύνουμε φαντασιακά στο είναι και στην ουσία του διπλανού ή του απομακρυσμένου. Ή ακόμα καλύτερα, εάν εγκαίρως αποδεχθούμε πως ο άλλος και εμείς είμαστε όχι ουσία, αλλά γίγνεσθαι, μία διαρκής δηλαδή επαναδιαπραγμάτευση, μια αέναη διαλεκτική.

Πώς καταφέρνει κανείς να μετέχει του άλλου. Εύκολο με λόγια να ειπωθεί και δυσχερές να επιτευχθεί. Αν υπάρχει ουσία στους ανθρώπους, ψυχή, σθένος, ενέργεια, αυτή είναι κοινή μοίρα. Ο ηθοποιός- καθημερινός παρατηρητής πρέπει να αποβάλλει τις ιδιότητες, τις κοινωνικές συμβάσεις, τα θέσφατα και, αγνός, να εισέλθει στην αλήθεια του συνανθρώπου, υιοθετώντας τις αξίες, τους φόβους, τις ανασφάλειες, τις ελπίδες του ξένου αρχικά, αλλά του τόσο όμοιου με μας πλησίον.

Η αυτο-κάθαρση στο αρχικό αυτό στάδιο φαντάζει παράδοξη, ανοίκεια, μακρινή, αλλά πυροδοτείται από τη συνειδητοποίηση πως, εάν δεν μπορέσουμε να επεκτείνουμε την ύπαρξή μας μέσα από τα σενάρια και τα ιδανικά των άλλων, ουσιαστικά ζούμε σε έναν παράδεισο δυνατοτήτων, και μεις έχουμε εγκλωβιστεί σε μια απόμερη γωνιά του.

ΠΡΟΤΡΟΠΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΡΧΗ

• Εξασκηθείτε στο υποθετικό ρεπερτόριο, στο οποίο ποτέ δεν πιστεύατε πως θα ήταν δυνατό να συγκατανεύσετε, γίνετε φιλάργυρος, ενοικιαστής, εγκληματίας, θύμα, απατημένος και άπιστος, επαίτης και δυνάστης, ετοιμοθάνατος και βρέφος, ηλιαχτίδα και γλυκασμός, αφεθείτε στους δυνητικούς σας εαυτούς, στις εκφάνσεις του άλλου, προβάρετε αντιδράσεις, δράματα και φαρσοκωμωδίες.
• Εμπνευστείτε από την ασάφεια των ορίων σας, για να νιώσετε πώς θα φερόσαστε εσείς, αν οι περιστάσεις ήταν διαφορετικές τόσο για τους ήρωες του έργου, όσο και για τους κορυφαίους της καθημερινότητάς σας.
• Καταγράψτε τι θα κάνατε στη θέση τους, πώς θα αντιδρούσαν εκείνοι, τι κρύβεται πίσω από το εμφανές, το εύκολο, το σκαιώδες. Ποια πανανθρώπινη ανάγκη γεννά τις συμπεριφορές και τις ιδεολογίες.
• Αμφισβητείστε τις γνώσεις σας, τις εγκαθιδρυμένες αυθεντίες, τα εκτρωματικά στερεότυπα και μάθετε να κυοφορείτε το πιθανό, ασπίδα στο τετελεσμένο.
• Αναλογιστείτε γιατί λαμβάνετε μέρος στο θέαμα αυτό, ποιος ο υποτιθέμενος σκοπός, ποιες φάσεις έχετε ήδη βιώσει ή αγνοήσει, ποια τα κρίσιμα συμβάντα, που άλλαξαν κάποτε τις έξεις σας.
• Χωρίστε τη ζωή σας σε κεφάλαια και σημειώστε πώς το νέο γεννήθηκε κάποτε ως ασήμαντο σημάδι και μεταβολή μέσα στη συνήθεια και πώς η παρακμή μοίρανε τη γέννηση του καινοφανούς και του πρωτόγνωρου.
• Αναγνωρίστε τα εμπόδια και τις συγκρούσεις, που σφυρηλάτησαν το χαρακτήρα σας, γευθείτε ξανά την πίκρα της ματαίωσης, το πείσμα της θέλησης, την αντίφαση των όρων. Ψηλαφίστε το θνησιγενές, για να αισθανθείτε την ευρωστία του αιώνιου.
• Χαρτογραφήστε τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις σας, ανακαλύψτε τα κοινά μοτίβα τους, τις αγκυλώσεις και τα συναρπαστικά χτυποκάρδια, αντιληφθείτε γιατί η συμμετοχή σας στο θεατρικό αυτό παιχνίδι είναι αδιάφορη, βαρετή, χλιαρή, ενθουσιώδης, ανεξάληπτη. Θα παρακολουθούσατε ποτέ ένα έργο που δεν απογειώνει τους θεατές, θα δραματουργούσατε με σενάρια αξιώσεων, εάν σε κάθε σκηνή επαναλαμβάνατε τα ίδια συστατικά. Το αίτημα για προβλεψιμότητα και ασφάλεια τις περισσότερες φορές καθοδηγεί το ανούσιο.
• Συγχωρήστε το παρελθόν σας και όσους σας πλήγωσαν, γιατί αν δεν αποδοθεί η άφεση, ακόμα και προς τους νεκρούς, μετατρέπεται σε Άτη και Ερινύα και Νέμεση.
• Πειραματιστείτε με τις πολλαπλές τεχνικές του θεάτρου και της ζωής. Ενσαρκώστε τα δράματά σας, σα να ήταν κωμωδίες και αντίστροφα. Αισθανθείτε το ρόλο σας και έμμετρα και πεζά. Παραδοθείτε στην ποίηση και στον απολογισμό, πάντοτε ενθυμούμενοι ότι κανένα ακροατήριο δεν μπορεί ποτέ να είναι το ίδιο.
• Και τέλος, προδιαγράψτε, όσο είναι εφικτό, τις εισόδους σας στη σκηνή, αλλά κυρίως την έσχατη έξοδο. Ταπεινή, μεγαλόπρεπη, εκκωφαντική ή αμελητέα, δεν έχει σημασία. Γιατι θα την έχετε εμπνευστεί εσείς.

Ασκήσεις δραματοθεραπείας

• ***Φανταστείτε ότι βρίσκεστε σε κάποιο θεραπευτικό πλαίσιο και σας ζητείται να φέρετε από το σπίτι σας ή να βρείτε στον υπολογιστή παλιές φωτογραφίες.***Δικές σας σε νεότερη ηλικία, της οικογένειας καταγωγής, όσες εσείς κρίνετε ότι αναπαριστούν μια καμπή στη ζωή σας. Ποιες θα επιλέγατε. Πόσα ντοκουμέντα ευτυχισμένων ήδυσχερών στιγμών θα ανακαλύπτατε. Τι σας έκανε τότε χαρούμενους ή απογοητευμένους.Γιατί? Ποιες ήταν οι ανάγκες σας τότε και τώρα. Ποιος ο απολογισμός. Τι θα αλλάζατε. Πώς διαχειρίζεσθε το χρόνο που περνά. Αν μιλούσατε στον εαυτό σας και σε πρόσωπα, που για πάντα χάσατε τι θα τους λέγατε. Μπορείτε να αναπαραστήσετε επί σκηνής μια μισοτελειωμένη ιστορία ή φάση της περιπέτειάς σας. Ποιοι συμμετέχουν. Ξαναγράψτε το σενάριο, αλλάξτε ρόλους. Πώς θα ήταν η καθημερινότητα σήμερα, αν είχε επικρατήσει ετούτη η εκδοχή.– Αναπτύξτε μια καινούρια σχέση με τα προβλήματά σας. Αρχικά περιγράψτε τα με τους συνηθισμένους τρόπους, που τα διηγείστε σε φίλους και κοντινά σας πρόσωπα. Αλλά καταγράψτε τα σα να ήταν η υπόθεση ενός θεατρικού έργου. Πρόσωπα δρώντα, με διαλόγους, αντιδράσεις, με προ οικονομία του μύθου. Κατόπιν αλλάξτε κάποιους από τους διαλόγους, αλλοιώστε το πλαίσιο, προσθέστε καινούριες σκέψεις και προβάρετε συναισθήματα. Τι παρατηρείτε. Όσο πιο πολύ απομακρύνεστε από τις καθηλώσεις και τις συνήθεις εκφορές, τόσο ανοίγονται προοπτικές και οι εναλλακτικές, που πριν σχεδόν ήταν αόρατες, ξαφνικά φαντάζουν προφανείς. Επιλέξτε εσείς τα πρόσωπα της ομάδας, που θα αναπαραστήσουν τις προβληματικές συμπεριφορές. Διαλέξτε με προσοχή εκείνον, που θα σας υποδυθεί. Καθώς του διδάσκετε τα λόγια, αυτά που κι εσείς συνέχεια εκστομίζετε, με μια πιο κριτική ματιά, αλλάξτε τις γραμμές του. Στην πραγματικότητα παρεμβαίνετε στον εαυτό σας.
• Διαλέξτε ένα περιοδικό με ήρωες καρτούν. Όπως αυτά που διαβάζατε μικροί. Με ένα διορθωτικό (ή πολύ ευκολότερα, εάν το περιοδικό βρίσκεται στο διαδίκτυο) σβήστε τα λόγια των ηρώων. Ξεκινήστε να συμπληρώνετε τα κενά με τη δική σας υπόθεση. Γράψτε κωμικά, δραματικά, αδιάφορα, ποιητικά, όπως σας έρχεται στο μυαλό. Θα πρέπει όμως αυτά που λέτε να έχουν συνάφεια με τις εικόνες. Ενεργοποιήστε τη φαντασία σας, γιατί αυτό θα αποτελέσει το ισχυρότερό σας όπλο.

– Κατά την άσκηση της εν-σωμάτωσης καλείστε να περιγράψετε τα συναισθήματα των τελευταίων εβδομάδων σε σχέση με τους βασικούς τομείς της ζωής σας. Το επάγγελμα, η οικογένεια, οι παρέες, ο έρωτας, όλα μπορούν να θεωρηθούν διακριτές εκφάνσεις. Ζωγραφίστε έναν μεγάλο κύκλο και επιχειρήστε να τον χωρίσετε σε τμήματα, που θα αντιστοιχούν στους παραπάνω τομείς, με μέγεθος ανάλογο της βαρύτητας, που δίνετε στο καθένα. Γεμίστε τα τμήματα αυτά με χρώματα, που θα αναπαριστούν την ένταση και την απόχρωση του κάθε συναισθήματος. Αφού τελειώσετε φτιάξτε το περίγραμμα ενός ανθρώπινου σώματος, του δικού σας, και τοποθετήστε τους προηγούμενους τομείς ή συναισθήματα μέσα σε αυτό. Πού θα βάζατε τους προβληματισμούς σας για το σύντροφο, τους γονείς, τους συναδέλφους. Τι θα καταλάμβανε το κεφάλι και τι την καρδιά. Τι θα υποκρύπτατε στο κάτω μέρος των ποδιών. Υπάρχουν περιπτώσεις που τα προβλήματα ή ο ψυχικός κόσμος σωματοποιείται. Αφού σχηματοποιήσατε όσα σας απασχολούν, γιατί δε δοκιμάζετε να τα διηγηθείτε σε μια μικρή ιστορία. Μιλήστε για τα πράγματα, που βάλατε στο περίγραμμα του σώματος. Μα στα χέρια σας τώρα κρατάτε κομμάτια από πλαστελίνη και καθώς αφηγείστε πλάθετε το συναίσθημα, που συνοδεύει τα γεγονότα. Θα δείτε μερικά να τεντώνονται, όπως οι αντοχές σας, άλλα στρογγυλεμένα, όπως ο ιδεατός σας εαυτός, κάποια θα έχουν αμυχές και σημάδια, όπως ακριβώς οι εμπειρίες σας…

Πολυχώρος Συμβουλευτικής

Συμβουλευτικές Υπηρεσίες

Ατομικές συνεδρίες και συμβουλευτικές παρεμβάσεις για θέματα τροποποίησης συμπεριφοράς, ζητήματα ψυχικής υγείας και αιτήματα αναδόμησης δεξιοτήτων. 

Προκαλέστε και διαχειριστείτε την αλλαγή στη ζωή σας. 

Παραδείσου 5, Αγία Παρασκευή Αττικής

Διαδικτυακά για όλη την Ελλάδα και Κύπρο

Κάντε κράτηση για διά ζώσης ή διαδικτυακό ραντεβού στο σύνδεσμο: 

https://forms.gle/kTgYCb8gyUrdS6sk8

Υπεύθυνος: Δρ Ευστράτιος Παπάνης

email: polyhoros@polyhoros.net

Τηλ. 6980541390